Nhà nghiên cứu Tuồng Mịch Quang trong một lần được xem Lệ Quyên vào vai Lan Anh trong vở tuồng“ Hộ Sanh Đàn” của danh nhân Đào Tấn ) và vai Trại Ba trong vở tuồng“ Ngũ Hổ Bình Tây” - hồi II của cụ tú Nhơn Ân - Nguyễn Diêu ), ông đã hết lời khen ngợi : “Lệ Quyên đóng đào đã giữ được cốt cách Tuồng Bình Định, đặc biệt là có một giọng hát rất ngọt ngào như tiếng hát của chim Sơn Ca vậy”.
NSƯT Lệ Quyên sinh ra và lớn lên trong một gia đình thuần nông ở làng quê giàu truyền thống văn hóa - An Nhơn (Bình Định trước đây). Mảnh đất này đã từng sản sinh ra những nghệ nhân nổi tiếng như: Thập Sáu, Nhưng Năm, Hồng Thu, Hoàng Chinh, Lệ Siềng.v.v... Không chỉ nổi tiếng mà những vai đào đầy ấn tượng của nghệ nhân Lệ Siềng đã đi vào giấc mơ của cô bé gái 13 tuổi Lệ Quyên. Và mơ ước đó đã trở thành hiện thực khi mới 16 tuổi, với niềm đam mê cháy bỏng và được sự ủng hộ nhiệt tình của gia đình, Lệ Quyên quyết định đi theo hát Bội, từng bước khẳng định và trưởng thành trên con đường nghệ thuật.
Chân dung NSƯT Lệ Quyên
Mỗi khi nhớ lại thời thơ ấu đi theo nghề hát Bội, Lệ Quyên không khỏi bùi ngùi, xúc động: Hồi ấy, vào năm 1976, vì quá đam mê nghệ thuật nên Lệ Quyên đã xin gia nhập Đoàn Tuồng Nhơn Khánh, An Nhơn. Thuở ban đầu khi mới bước chân vào nghề, Lệ Quyên còn rất bỡ ngỡ, nhút nhát, vụng về. Người thầy đầu tiên luôn chú ý, dẫn dắt và tận tình chỉ bảo cho chị từng câu hát, điệu múa, cách ngắt hơi, nhả chữ... Đó là nghệ nhân Tuồng nổi tiếng - Hồng Thu (sau này là mẹ chồng của chị).
Nhờ chăm chỉ luyện tập, lại được thầy giỏi truyền nghề nên Lệ Quyên nhanh chóng tiến bộ về mọi mặt và hiển nhiên trở thành đào chính của Đoàn. Các vai diễn của chị từ vai diễn đầu tiên - Ai Nương (trong tuồng Trần Bình Trọng) đến Bích Hà (trong tuồng Ngọn lửa Hồng Sơn), Kiều Nguyệt Nga (trong tuồng Lục Vân Tiên ).v.v...đều chiếm được nhiều cảm tình của khán giả.
Có lẽ duyên nghiệp là nhịp cầu kết nối mối lương duyên giữa cô đào hát Lệ Quyên và Biên đạo múa Hoàng Việt (con trai út của NSƯT Hoàng Chinh và nghệ nhân tài danh Hồng Thu). Được về làm dâu con trong một gia đình có truyền thống nghệ thuật hát Bội. Đó là cơ hội tốt để Lệ Quyên học thêm vốn nghề. Và chị đã được cha mẹ chồng truyền lại những vai đào đặc sắc như: Công chúa Trại Ba (trong tuồng Ngũ Hổ Bình Tây), Lan Anh (trong tuồng Hộ Sanh Đàn), Điêu Thuyền (trong tuồng Phụng Nghi Đình v.v....
Trong những năm1976 - 1985, Lệ Quyên đã từng tham gia với rất nhiều Đoàn Tuồng không chuyên. Từ Đoàn Tuồng Nhơn Khánh đến Đoàn Tuồng Nhơn Hòa rồi cộng tác với Đoàn Tuồng Phù Mỹ, Đoàn Tuồng Nhơn Lộc - An Nhơn và Câu lạc bộ Tuồng Lê Hồng Phong - TP Quy Nhơn trước đây... Trải qua những bước thăng trầm, sóng gió, hơn mười năm gắn bó với phong trào Tuồng không chuyên, cô đào Lệ Quyên đã được công chúng yêu Tuồng đón nhận và hết lời ngợi khen. Đó là nguồn khích lệ lớn lao đối với chị trên con đường nghệ thuật đầy chông gai nhưng vẫn tràn ngập niềm vui của người nghệ sĩ.
Năm 1986, Lệ Quyên được về công tác tại Đoàn Tuồng Nghĩa Bình (nay là Đoàn Tuồng Đào Tấn thuộc Nhà hát Nghệ thuật truyền thống tỉnh). Về đây, ngoài sự tận tình dạy dỗ, dìu dắt của các nghệ sỹ bậc thầy: NSND Võ Sỹ Thừa, NSND Trương Đình Bôi... chị còn chịu khó học hỏi thêm những miếng nghề của các nghệ sỹ đàn chị đi trước như: NSND Hòa Bình, NSND Phương Thảo...và một điều may mắn nữa là chị được làm quen, tiếp cận với các Đạo diễn tài năng như: NSND Đình Quang, NSND Xuân Huyền và NSND Hoàng Ngọc Đình.
Những thử thách ban đầu với các vai tuồng mới, được đạo diễn dày công dàn dựng như: vợ Đào Tấn (trong vở Thanh Gươm hát Bội ), vợ quan đại thần (trong vở Quyền uy và tội ác ).v.v... đều được chị thể hiện khá thành công. Sự thừa nhận ban đầu đó càng giúp chị tự tin và vững vàng hơn trên bước đường nghệ thuật của sân khấu chuyên nghiệp.
Với sự cố gắng nổ lực không ngừng cùng tinh thần cầu thị, ham học hỏi, gần ba mươi năm cống hiến tuổi xuân cho nghệ thuật Tuồng, Lệ Quyên đã giành được nhiều thành quả đáng ghi nhận: Huy chương Vàng - Hội thi tiếng hát hay sân khấu truyền thống toàn quốc năm 1992; Huy chương Bạc tại Liên hoan các trích đoạn Tuồng, Chèo hay toàn quốc năm 1993 với vai Vương Thiên Kim (trong Vương Thiên Kim tế chồng); Huy chương Vàng tại Liên hoan sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc- khu vực miền Trung năm 2003 với vai Ngu Cơ (trong vở tuồng Mộng Bá Vương). Nhờ thành tích ngày càng dày thêm theo năm tháng ấy, năm 2007 Lệ Quyên vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú.
NSƯT Lệ Quyên (người quỳ) vào vai Thứ Phi trong tuồng “Sơn hậu”
Tuy thành công trong sự nghiệp là vậy nhưng NSƯT Lệ Quyên vẫn giữ được đức tính khiêm tốn, giản dị, không ngừng học hỏi vươn lên. Chị sống chân tình, luôn giúp đỡ mọi người nên rất được bạn bè, đồng nghiệp quý mến.
Vốn có ngoại hình cân đối, bắt mắt, gương mặt sáng và sở hữu một giọng ca ngọt ngào, truyền cảm nên Lệ Quyên đã tạo được dấu ấn riêng trong hành trình đến với bộ môn nghệ thuật truyền thống Tuồng. Chị có thể đóng được nhiều loại vai như : đào bi, đào chiến, kép con... nhưng sở trường của chị là những vai đào bi. Chị thường được giao những vai chính diện của những cô gái có cuộc đời bình dị, hiền lành hoặc các vai tiểu thư, công chúa thuộc dạng đài các trâm anh nhưng có số phận éo le, trắc trở. Nhiều vai diễn của chị đã để lại những ấn tượng khó quên trong lòng khán giả hâm mộ như: Cúc Hoa (trong vở Phạm Công - Cúc Hoa), Chi Manh (trong vở Lộ Địch), ...Nhưng nổi bật vẫn là hai vai diễn mà chị rất tâm đắc là: Bàng Quý Phi (trong vở Xử án Bàng Quý Phi ) và Điêu Thuyền (trong vở Phụng Nghi Đình ). Với 2 vai diễn này, chị đã phát huy được những lợi thế thiên phú về thanh và sắc vốn có của mình.
Những thành công trên bước đường nghệ thuật của NSƯT Lệ Quyên có sự đóng góp không nhỏ của người bạn đời và cũng là người bạn nghề của chị - Biên đạo múa Hoàng Việt (anh cũng từng là diễn viên của Nhà hát Tuồng Đào Tấn trước đây). Trong những năm tháng khó khăn, ngoài công tác biểu diễn, hai vợ chồng rất chịu khó, làm đủ mọi việc, kể cả mở một gian hàng (tại nhà) cho thuê phục trang, kiếm thêm nguồn thu nhập để trang trải cho cuộc sống gia đình. Hai vợ chồng đã cùng nhau gánh vác và hoàn thành những công việc của gia đình cũng như trọng trách ngoài xã hội. Đối với chị, hạnh phúc gia đình chính là điểm tựa vững chắc để chị cống hiến hết mình cho nghệ thuật.
Ở tuổi 50, Lệ Quyên đã có được những thành công cần có trong sự nghiệp và hạnh phúc gia đình. Niềm mong mỏi của chị là có được những lớp diễn viên trẻ kế cận hội tụ đủ tài năng để giữ gìn và phát triển bộ môn sân khấu Tuồng truyền thống của tỉnh nhà. Còn riêng chị với tâm nguyện rằng: “chừng nào còn khán giả yêu Tuồng thì chị sẽ còn hát và cống hiến”. Thế nhưng, trong những chuyến lưu diễn của Đoàn hiện nay, khán giả yêu Tuồng lại thấy vắng bóng NSƯT Lệ Quyên xuất hiện trên sân khấu. Thật đáng tiếc thay, căn bệnh đau tim kéo dài đã ảnh hưởng đến sức khỏe của chị. Khi hỏi đến điều này, chị nghẹn ngào... rưng rưng nước mắt... Có lẽ vì lòng đam mê, sự khát khao cống hiến đến trọn đời của người nghệ sỹ chân chính theo tâm nguyện “sinh vì nghề, tử vì nghiệp” của chị chưa được toại ý, chưa được viên mãn. Vì bệnh tật mà NSƯT Lệ Quyên đã phải sớm từ dã sàn diễn khi tài năng đang ở độ chín. Đây là một thiệt thòi lớn không chỉ riêng bản thân chị mà còn đối việc bảo tồn và phát triển nghề của nghiệp Tổ.
Hiện tại, chị đã rời xa ánh đèn sân khấu nhưng những khán giả yêu mến Tuồng- món ăn tinh thần không thể thiếu của người dân xứ Nẫu chắc hẳn vẫn luôn nhớ tới NSƯT Lệ Quyên - cô đào xinh đẹp và có chất giọng ngọt ngào như tiếng hát Sơn Ca của đất Tuồng Bình Định.
