NÉT ĐẶC TRƯNG ĐỘC ĐÁO CỦA NGHỆ THUẬT BÀI CHÒI
Bài chòi - một loại hình nghệ thuật dân gian đặc sắc đã hình thành và phát triển trong quá trình lao động sản xuất, giao lưu văn hoá của người Việt vào định cư, khai phá vùng đất Đàng trong từ cách đây nhiều thế kỷ và đã ăn sâu, bám rễ vào tâm hồn và không gian sống của người dân các tỉnh Trung Bộ. Các làn điệu, lời ca bình dị, ngọt ngào của Bài chòi đã đi vào lòng người và trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu trong đời sống văn hoá của các tầng lớp nhân dân ở khu vực miền Trung nói chung, tỉnh Bình Định nói riêng.
Xét về giá trị nghệ thuật, Bài chòi là loại hình vừa mang tính trình diễn, vừa mang tính thực hành xã hội, công chúng cùng một lúc được thưởng ngoạn nhiều thể loại, nhiều thành phần nghệ thuật khác nhau như: dân ca, thơ, trò diễn, trích đoạn sân khấu, chuyện kể và diễn tấu nhạc cụ truyền thống… Cái hay riêng là ở chỗ kể chuyện nhưng không giống như lối kể chuyện thông thường mà có động tác, nhạc cụ phụ họa. Đặc biệt, đối với Bài chòi độc diễn, chỉ có một người mà đóng được nhiều vai khác nhau nhưng lại đạt hiệu quả thể hiện tự nhiên, gần gũi, dễ hiểu mà sâu sắc. Cùng với tài ứng biến linh hoạt lời thơ tại chỗ của các anh chị hiệu, lối độc diễn tự tin và hồn nhiên chính là nét đặc trưng độc đáo và đặc sắc của nghệ thuật Bài chòi dân gian, là điểm hoàn toàn khác biệt so với các loại hình nghệ thuật khác.
Nghệ thuật Bài chòi thực tế đã phát huy hiệu quả xuất phát từ “cung - cầu”, đánh dấu bước phát triển phong phú rực rỡ mang đặc trưng nghệ thuật Bài chòi dân gian đúng nghĩa, đặc biệt là nghệ thuật Bài chòi ở Bình Định.
Từ một nghệ nhân ban đầu là anh hiệu đóng đủ mọi vai khi Bài chòi có tính chất tự sự. Về sau, xuất hiện thêm nhiều nhiều nghệ nhân và phát triển thành bộ môn nghệ thuật sân khấu truyền thống hoàn chỉnh (có sân khấu với các màn, lớp bài bản; âm thanh, ánh sáng hiện đại; các làn điệu ngày càng phong phú; từng diễn viên được phân các vai diễn cụ thể; có sự hỗ trợ đắc lực của âm nhạc trong diễn xuất của diễn viên tren sân khấu…). Đó là bước tiến lịch sử, đáng ghi nhận của nghệ thuật Bài chòi xuất phát từ một trò chơi dân gian, mang tính quần chúng rộng rãi và ngày càng khẳng định những giá trị độc đáo của nó.
Sự hình thành, sức lan toả và phát triển cùng những giá trị độc đáo và đặc sắc của nghệ thuật Bài chòi, xứng tầm là di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
