Ai đã từng xem NSƯT Thiên Chi hát và biểu diễn chắc hẳn sẽ rất ấn tượng bởi một cô đào có giọng hát ngân vang như chuông và “chuyên trị” những vai đào phản diện có tính cách gai góc, sắc bén nhưng không kém phần dịu dàng, ngọt ngào, sâu lắng khi vào vai đào thương trên sân khấu Bài chòi.
NSƯT Thiên Chi sinh năm 1966. Ở chị có sự hội tụ của “hai dòng máu” vốn được xem là một trong những cái nôi của Bài chòi: Bình Định quê mẹ và Quảng Nam quê cha, là nền tảng để hun đúc tình yêu nghệ thuật nơi chị. Tuy nhiên, ban đầu, NSƯT Thiên Chi lại nộp hồ sơ vào khoa thanh nhạc của trường Văn hóa - nghệ thuật Bình Định. Nhưng “duyên tiền định” đã đưa chị đến với lớp Dân ca Bài chòi. Được sự động viên của cô giáo Kim Việt, chị bắt đầu thử sức học Dân ca Bài chòi khóa II (1984 - 1988). Từ đây, chị thấy mình thích hát dân ca và có năng khiếu về bộ môn này nên chị càng chuyên tâm và học tốt nghệ thuật Bài chòi. Sau khi tốt nghiệp loại ưu lớp Trung cấp diễn viên dân ca, NSƯT Thiên Chi được nhận về công tác tại Đoàn ca kịch Bài chòi Bình Định (nay là Nhà hát Nghệ thuật truyền thống tỉnh).
NSƯT Đặng Thiên Chi vào vai Diễm trong vở “Thời con gái đã xa”
Chị sớm xác định được sở trường của mình là những vai phản diện, đa tính cách và có cá tính mạnh mẽ… chỉ sau 2 năm công tác tại đoàn với tấm Huy chương Vàng đầu tiên tại Hội diễn sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc năm 1990 khi vào vai Lan Điêu trong vở “Đồng tiền vạn lịch”. Đây là vai diễn mà Thiên Chi được đạo diễn “chọn mặt gửi vàng” và chị đã biết nắm bắt thời cơ. Nhờ chịu khó theo dõi, học nghề từ các anh chị trong Đoàn trong quá trình dựng vở. Vì thế, Thiên Chi đã sớm thuộc “tuồng” và đáp ứng được những tiêu chí của vai diễn. Và chị đã đạt kết quả cao dù đó là vai phụ và chỉ xuất hiện vài màn trong vở diễn.
NSƯT Thiên Chi (bên phải ngoài cùng) trong vở “Vua hóa hổ”
Có được ‘trái ngọt đầu mùa” đã “ươm mầm, nuôi dưỡng” thêm niềm đam mê Bài chòi trong Thiên Chi để chị ngày càng nổ lực hơn nữa trên con đường chinh phục những vinh quang phía trước. Mỗi khi được phân vai mới, chị đã nhập vai sau một vài nét phác thảo sơ lược và sử dụng tư duy nghệ thuật rất cần có của một người nghệ sỹ để định hình đường nét, lối diễn và hoàn thiện chân dung nhân vật. Không những tích cực tập luyện trên sân khấu, Thiên Chi còn tranh thủ tự tập một mình ở nhà để có thêm sự nhuần nhuyễn trong vai diễn. “Từ hồi còn bé, lắm lúc em thấy mẹ ngồi một mình trước gương tự nói, hát, háy mắt, lúc khóc, lúc cười vang… Sau này lớn lên, em mới biết mẹ đang tập vai, “sống” cùng tâm trạng nhân vật ngay trên “sân khấu” của gia đình”: Thiên Nga - con gái chị chia sẽ.
Được sự dìu dắt, truyền nghề bằng tâm huyết và đầy trách nhiệm cả các nghệ sỹ Kim Việt, NSND Hồ Thu…Thiên Chi dần cứng cáp và trưởng thành hơn trong nghề nghiệp. Hơn nữa, những va vấp, thăng trầm trong cuộc sống và thái đội nghiêm túc trong tìm hiểu, đào sâu khai thác tâm lý nhân vật đã góp phần quan trọng hỗ trợ chị trong diễn xuất. Thêm vào đó, Thiên Chi có đôi mắt xếch và dài rất biết cách thể hiện nội tâm cộng với giọng hát giàu sức gợi cảm, đa thanh thiên phú là lợi thế để chị theo nghiệp Bài chòi và thành công với những vai diễn, được giới chuyên môn ghi nhận: Huy chương Vàng vai Bà Mùi (vở Người tử tù mất tích) tại Liên hoan sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc năm 1998. Huy chương Bạc vai Bà mẹ (vở Đứa con tôi) tại Liên hoan sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc năm 2003. Huy chương Bạc tại Hội diễn sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc năm 2005 với vai Sáu Thùy (vở Biển và Tôi).
Khi nói về những thành tích “gặt hái” được sau 32 năm làm nghề, NSƯT Thiên Chi trải lòng: “Hai vai diễn mà bản thân tôi thấy ấn tượng nhất, để lại nhiều cảm xúc nhất và hài lòng nhất là vai Bà phu nhân (vở Lâm Sanh Xuân Nương) và vai Diễm (Vở Thời con gái đã xa). Hai vai diễn ở hai thời điểm khác xa nhau, khi tuổi đời tôi còn trẻ lại vào vai bà Phu nhân. Và khi tôi tuy đã có tuổi nhưng may mắn không phải trải qua chiến tranh thì lại đóng vai Diễm - Một người từng nếm trải nỗi đau của cuộc chiến với những hồi ức về tuổi đôi mươi sống và cống hiến cho Cách mạng. Nhờ khả năng nhạy bén, tinh tế trong tiếp cận, mổ xẻ tâm lý nhân vật cộng với việc chịu khó tìm tòi, nghiên cứu thông tin để đặt mình vào trong hoàn cảnh nhân vật đã giúp tôi có những vai diễn “để đời” trong lòng khán giả đến nay”.
Không những vậy,Thiên Chi còn cho khán giả thấy sự ngạc nhiên và hòa mình cùng tâm trạng nhân vật với những buồn, vui khi chị vào vai bà Mùi (vở Người tử tù mất tích). Một nhân vật đa dạng trong tính cách, vừa ích kỷ vừa nhân hậu trong tình cảm: bon chen, bươn chải giữa chợ đời nhưng lại thành tâm đến ngây thơ trước cửa Phật; nói năng hài hước với người thường nhưng lại đáp trả sắc sảo, chua chát với bọn lính ngụy bất nhân; nghiêm khắc trong nuôi dạy con nhưng có lúc cưng chiều con hết mực. Chỉ với một hành động xoay người của Thiên Chi đã bộc lộ hai tính cách đối lập nhau: vừa ngọt ngào đấy lại ngay lập tức chua ngoa; vừa lý sự đấy lại ấp úng vụng về. Qua cách thể hiện nhân vật của chị đã cho người xem thấy một bà Mùi đã và đang sống hồn nhiên bằng tất cả tấm lòng chân thành trước cuộc đời, trước Cách mạng và đứa con gái nuôi mà bà yêu thương như chính đứa con mình dứt ruột đẻ ra.
Có thể nói, NSƯT Tấn Hào và NSƯT Thiên Chi là “cặp đôi” phản diện thường phối hợp với nhau rất ăn ý trên sân khấu. Mỗi khi xem Thiên Chi hóa thân vào những vai phản diện, khán giả “ghét” đến mức người ta rủa thầm và “ném đá” vào cái ác. Bởi giọng nói sắc như dao, đôi mắt láu liếng, dáng đi đưa đẩy và tiếng cười thớ lợ đến ghê người… của chị.
Ngoài chuyên đóng những vai tính cách, gai góc và thường hát các làn điệu cổ bản, xàng xê giành cho nhân vật nữ phản diện, NSƯT Thiên Chi còn có khả năng “đặc biệt”- là người hát vọng (hát lồng) chính của đoàn trong nhiều năm liền. Biết được thế mạnh của mình về giọng hát, chị đã nuôi dưỡng đam mê bằng việc tự dày công nghiên cứu, tìm tòi cách hát các làn điệu, cần ngân nga, nhấn nhá, luyến láy chỗ nào cho phù hợp với nội dung, tính cách nhân vật. Tiếng hát hậu trường của chị góp phần nói thay tâm trạng, nỗi lòng nhân vật và trùng khớp với diễn xuất của diễn viên trên sân khấu: Chị hát ru rất ngọt ngào, sâu lắng. Hát tình ca thì xao xuyến lòng người. Hát diễn lại khiến khán giả bao phen say đắm. Thông qua giọng hát của mình, Thiên Chi đã tạo cho người xem cảm giác đang “sống” cùng nhân vật với những cung bậc cảm xúc đan xen khác nhau. Người mẹ chồng ác nghiệt trong vở “Lâm Sanh Xuân Nương” thì lảnh lót, sướt ngọt. Còn cô tiểu thư Pansi với điệu xàng xê lụy vừa day dứt vừa nồng nàn, vừa dùng dằng vừa khẩn thiết trước chàng Chế Mân…. Tiếng hát vọng của Thiên Chi nhiều lần đã vượt ra khỏi giới hạn của ca từ và làm thổn thức bao trái tim người nghe.
NSƯT Thiên Chi (người phía sau) trong vở “Vua hóa hổ”
Những tưởng “sở trường” là đào phản nên Thiên Chi rất ngại vào các dạng vai bi lụy, giằng xé nội tâm…. Nhưng sau khi có dịp thử sức mình với những vai như vậy, chị cũng đã “gặt hái” được những thành quả đáng trân trọng. Bằng chứng là tại Hội diễn sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc năm 1995, Thiên Chi đã giành Huy chương Bạc vai Pansi (vở Huyền Trân công chúa). Đó là động lực để chị tự tin, mạnh dạn hơn khi vào những vai chính diện. Nối tiếp thành công ấy, tại Cuộc thi Tài năng trẻ diễn viên sân khấu Bài chòi chuyên nghiệp toàn quốc lần thứ II (năm 1998), chị đã đảm nhận vai Dạ Hương (vở Hương thầm) và kết quả vai diễn này đạt giải Nhì. Tiếp theo là Huy chương Vàng vai Diễm (vở Thời con gái đã xa) tại Hội diễn sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc năm 2010….Ngoài ra, NSƯT Thiên Chi còn mở rộng “đất diễn” của mình với một số vai hài cũng gây được ấn tượng tốt trong lòng khán giả.
Mặc dù là một diễn viên chuyên về vai nữ phản diện và vai lão, được bạn bè, đồng nghiệp đánh giá cao về trình độ chuyên môn nhưng không vì thế mà chị tự mãn sớm. Bản thân chị luôn nỗ lực phấn đấu, rèn luyện, nâng cao tay nghề thông qua việc tự tìm tòi, nghiên cứu kỹ năng biểu diễn, không ngừng sáng tạo trên từng vai diễn và học hỏi kinh nghiệm biểu diễn của các thế hệ nghệ sỹ đi trước. Vì thế, trải qua một quá trình dài hoạt động nghệ thuật, NSƯT Thiên Chi đã tham gia trên 30 vai diễn và phần lớn những vai trong số đó đã để lại cho khán giả những ấn tượng khó quên.Tình yêu mà người mộ điệu dành cho chị được ghi nhận thông qua những đêm diễn cùng Đoàn Ca kịch Bài chòi Bình Định. Họ sẽ nhắc tên nếu thiếu vắng sự hiện diện của chị trên sân khấu với những vai “ruột” gắn liền với Thiên Chi. Đó là niềm vui lớn nhất mà đời người nghệ sỹ như chị vinh hạnh có được. Sự kết hợp giữa giọng hát vang, khỏe với sự tinh tế, khôn khéo trong diễn xuất đã tạo nên tính độc đáo, mang “thương hiệu” riêng của NSƯT Thiên Chi.
Với những đóng góp công sức, tài năng và trí tuệ cho sân khấu Bài chòi, năm 2007, chị vinh dự được Nhà nước phong tặng danh hiệu cao quý: Nghệ sỹ Ưu tú. Đó là sự ghi nhận công lao của NSƯT Thiên Chi đối với bộ môn nghệ thuật truyền thống Bài chòi và cũng là động lực to lớn giúp chị vững bước trên con đường nghệ thuật mà mình đã lựa chọn. Ngoài ra, NSƯT Thiên Chi còn được Bằng khen của UBND tỉnh và Sở Văn hóa, Thể thao Bình Định trong nhiều năm liền.
Con gái chị hiện cũng đang nối nghiệp mẹ. Được hưởng “gen di truyền” của “con nhà nòi”, lại có sự chỉ dạy , “gọt giũa” từ mẹ nên Thiên Nga có những lợi thế nhất định để phát triển nghề. Thêm vào đó, lại sở hữu chất giọng ngọt ngào thiên bẩm, cô bé Thiên Nga hiện đang là diễn viên đầy triển vọng của Đoàn ca kịch Bài chòi Bình Định.
Hiện tại, tuy đã nghỉ hưu theo chế độ nhưng NSƯT Thiên Chi luôn sẵn sàng truyền nghề cho các thế hệ kế cận. Học trò đang được chị hướng dẫn, chỉ dạy với tất cả lòng nhiệt huyết, đam mê như các nghệ sỹ trẻ: Thúy Diễm, Kim Tiễn… và đặc biệt là nghệ sỹ Thiên Nga, hy vọng sẽ sớm học được những “miếng nghề” hay từ chị.
Trải qua mấy chục năm sống, gắn bó và cống hiến cho nghề dưới “mái nhà” nghệ thuật - Đoàn ca kịch Bài chòi Bình Định, tài năng, “duyên” sân khấu của NSƯT Thiên Chi đã được khẳng định qua những tấm huy chương tại các Hội diễn, Liên hoan. Nhưng điều đáng trân quý hơn là sự công nhận và tình cảm yêu thương của bạn bè, đồng nghiệp và khán giả dành cho chị. Đó là “phần thưởng” giá trị nhất để Thiên Chi tiếp tục hành trình “tằm nhả tơ”, mang lời ca, tiếng hát của mình phục vụ nhu cầu thưởng thức nghệ thuật của bà con nhân dân, đáp ứng sự kỳ vọng về một cô đào “đa năng” trên sân khấu Bài chòi luôn “sống mãi” với thời gian.
