“Tình yêu và duyên nợ” đã gắn NSND Hoàng Ngọc Đình- chàng trai của mảnh đất xứ Thanh (sinh năm 1954) với nghệ thuật tuồng từ lúc 16 tuổi, khi ông trúng tuyển vào lớp diễn viên tuồng tại Trường Nghệ thuật sân khấu dân tộc năm 1969. Từ đó, sân khấu tuồng đã trở thành niềm đam mê cháy bổng suốt cuộc đời ông.
Sau ngày đất nước thống nhất, Hoàng Ngọc Đình được phân công về công tác tại cái nôi của đất tuồng Bình Định. Đây là cơ hội để ông học thêm những miếng nghề hay của các nghệ sỹ “gạo cội” đi trước như: NSND Võ Sĩ Thừa, NSND Đình Bôi… Những kinh nghiệm quý báu của các thầy được ông tiếp thu, tích lũy ngay từ trong thời gian còn làm diễn viên. Sau đó, ông tiếp tục học đạo diễn tuồng bởi“nghề đạo diễn đòi một kiến thức tổng quát” phù hợp với khả năng của ông. Và như “đất không phụ công người”, vở diễn tốt nghiệp “An Tư công chúa”do ông làm đạo diễn được đánh giá cao.
Chân dung NSND Hoàng Ngọc Đình
Khác với nhiều đồng nghiệp, Hoàng Ngọc Đình chủ yếu làm đạo diễn cho Nhà hát tuồng Đào Tấn (nay là Nhà hát Nghệ thuật truyền thống tỉnh Bình Định) và muốn hình thành phong cách riêng nơi mình công tác. Ông đã từng dàn dựng mới và phục hồi, nâng cao nhiều vở diễn có chất lượng tốt như: Mặt trời đêm thế kỷ (1986) phục vụ Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ VI; Nàng Sita - tham dự Festival Angkor và được giải thưởng của Nhà nước Campuchia; Đặc biệt, trong khoảng thời gian từ 1990 đến 2010, 04 vở tham dự Hội diễn SKCN toàn quốc gồm “Sáng mãi niềm tin”(1990), “Bùi Thị Xuân hồi kết cuộc” (1995), “Trời Nam” (1999), và “Hồn Việt” (2010) do ông dàn dựng đều giành huy chương Vàng. Riêng ông được nhận giải đạo diễn xuất sắc nhất Hội diễn vào các năm 2005 và 2010. Qua những vở tuồng này, dù với đề tài lịch sử hay hiện đại ta đều bắt gặp bản lĩnh và tâm huyết của một đạo diễn vững tay nghề - Hoàng Ngọc Đình. Cách tân nghệ thuật tuồng để tiếp cận với cuộc sống đương đại là con đường đã được ông theo đuổi một cách mạnh dạn. Ông quan niệm: “Cái vốn truyền thống của cha ông là rất quý, nhưng không phải tất cả đều là ngọc. Vấn đề là phải biết chắt lọc, làm sáng ra những giá trị truyền thống. Bởi truyền thống là gì nếu không là sự tiếp nối, không được người hôm nay đồng cảm". Bởi thế, ông thường chọn “gu” kịch bản nói được những vấn đề của người hôm nay, đối thoại với đương thời để dàn dựng. Với con đường cách tân này, chúng ta không chỉ bắt gặp ở những vở diễn đề tài hiện đại mà còn trong những vở tuồng cổ như: “Sơn hậu”; “Đông Lộ Địch”… Dưới “bàn tay gọt giũa” của đạo diễn - NSND Hoàng Ngọc Đình, tiết tấu của tuồng cổ được đẩy nhanh hơn, những từ Hán và điển tích được dịch nghĩa ra nhiều để phù hợp và gần gũi với khán giả hiện nay. Đạo diễn Hoàng Ngọc Đình luôn cố gắng khắc phục những hạn chế của tuồng cổ và "đọc" tác phẩm ở thì hiện tại để đối thoại với người xem hôm nay.
Cảnh vở tuồng “Hồn Việt” do NSND Hoàng Ngọc Đình làm đạo diễn
Trên con đường sáng tạo, cách tân và đổi mới, có những lúc chúng ta bị rơi vào tình trạng vượt quá giới hạn. Nhưng với đạo diễn Hoàng Ngọc Đình, ông luôn biết trăn trở, tự phản biện và từ đó tự điều chỉnh. Vì thế, vở diễn của ông đổi mới mà không "phá" tuồng, cách tân mà vẫn đậm chất tuồng và phù hợp với thị hiếu của những khán giả có phần “khó tính” trên “cái nôi” tuồng Bình Định.
Ngoài công việc của một đạo diễn, Hoàng Ngọc Đình từng đóng góp sức mình vào sự nghiệp phát triển chung của Nhà hát Tuồng Đào Tấn với vai trò là một Giám đốc. Trong công tác điều hành, ông luôn năng động, sáng tạo, dám nghĩ dám làm, dám chịu trách nhiệm, đầu tàu gương mẫu trong công tác, học tập và sinh hoạt. Bên cạnh việc thực hiện mô hình đạo tạo diễn viên và nhạc công tuồng như đã từng kết hợp với Trường trung học Văn hoá Nghệ thuật tỉnh Bình Định. Ông đã tiên phong đề xướng và chỉ đạo thực hiện mô hình mới bằng cách thi tuyển những em có năng khiếu nghệ thuật và đã có bằng cấp về các ngành nghệ thuật vào công tác, sau đó tuyển lựa những em có tố chất phù hợp để tiếp tục đào tạo diễn viên tuồng. Và chính mô hình này đã đào tạo được đội ngũ nghệ sĩ kế cận, “giữ lửa” nghệ thuật truyền thống tại của Đoàn tuồng Đào Tấn hiện nay. Năm 2014, đạo diễn - NSND Hoàng Ngọc Đình nghỉ hưu theo chế độ. Tuy vậy, những năm sau đó, ông được lãnh đạo Nhà hát và bạn nghề tin tưởng, tiếp tục mời làm đạo diễn trong một số vở phục hồi và dàn dựng mới hàng năm của Nhà hát Nghệ thuật truyền thống tỉnh Bình Định như: “Sơn hậu” (2017), “ Nước Nam niềm khát vọng” (2021).
Có thể nói, xuất phát từ tình yêu đích thực, nghệ thuật tuồng dần ăn vào máu thịt và trở thành duyên nợ trong suốt cuộc đời người đạo diễn đầy bản lĩnh -NSND Hoàng Ngọc Đình. Sau hơn 50 năm cống hiến bằng cả niềm đam mê và tâm huyết, ông đã có những thành công lớn trong cuộc đời làm nghệ thuật của mình: dàn dựng hơn 40 vở cho Nhà hát tuồng Đào Tấn, khoảng 50 vở cho các đoàn tuồng không chuyên, 04 huy chương vàng, nhiều huy chương bạc và bằng khen của Bộ Văn hóa Thông tin, Huy chương vì sự nghiệp sân khấu, Giải thưởng Đào Tấn - Xuân Diệu…Với những thành tích đáng trân trọng ấy, ông vinh dự được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ Ưu tú (năm 2007). Thủ tướng Chính phủ tặng bằng khen (năm 2010), Huân chương lao động hạng Ba (năm 2013). Năm 2024, ông được phong tặng danh hiệu cao quý - Nghệ sĩ Nhân dân; huy hiệu 30 năm tuổi đảng. Đó là những phần thưởng xứng đáng cho những cống hiến to lớn, đầy tâm huyết và bản lĩnh của ông đối với sự nghiệp bảo tồn và phát huy giá trị của nghệ thuật Tuồng trên quê hương Bình Định.
