Sinh năm 1954 tại Thanh Hóa, nhưng sau đó NSND Hòa Bình theo gia đình ra Hà Nội sinh sống, thường xuyên xem diễn tuồng nên niềm đam mê bộ môn nghệ thuật truyền thống này đã ngấm vào máu thịt bà ngay từ nhỏ. Năm 13 tuổi, Hòa Bình được vào học lớp diễn viên tuồng của Nhà hát Tuồng Việt Nam lại được thừa hưởng tình yêu với sân khấu tuồng từ những người thân trong gia đình và được các thầy tuồng như các NSND: Nguyễn Nho Túy, Ngô Thị Liễu, Võ Sỹ Thừa, Đinh Quả….tận tình chỉ bảo nên tay nghề của bà ngày càng vững khi về công tác tại Đoàn tuồng Liên khu V.
Chân dung NSND Nguyễn Thị Hoà Bình
Sau ngày đất nước hoàn toàn thống nhất (1975), Đoàn Tuồng Liên khu V về lại quê hương Bình Định. Tại đây, cô đào trẻ - Hòa Bình ham học hỏi, diễn chân thành và có khả năng sáng tạo trong diễn xuất nên bà sớm được tin tưởng giao nhiều vai đào chính trong chương trình kịch mục của Đoàn. Từ đó, bà đã trưởng thành nhanh chóng. Tài năng của bà không những được khán giả trong nước biết đến mà còn chinh phục cả khán giả nước ngoài khi bà cùng các nghệ sỹ của Nhà hát Tuồng Đào Tấn có cơ hội đi biểu diễn tại một số nước Đông Âu và Đông Nam Á trong những năm 80 của thế kỷ XX.
Được thiên phú giọng hát truyền cảm, diễn xuất sâu chín và dáng vẻ đôn hậu, Hòa Bình thành công với nhiều vai diễn có số phận éo le, trắc trở như Lan Anh, công chúa Ngọc Hân, Chị Ngộ, Minh Khai …. hay các nhân vật có tính cách, tâm trạng khác nhau như Trần Quốc Toản, Thị Hến, Nguyệt Cô….vai diễn nào bà cũng có sự sáng tạo riêng, không rập khuôn theo các mô típ trước. Bởi vậy, NSND Hoà Bình đã gặt hái được kết quả cao trong các kỳ Liên hoan, Hội diễn Tuồng toàn quốc: Huy chương Vàng các vai: Minh Khai (vở “Sáng mãi niềm tin”- năm 1990), Hà Thị (vở “ Bùi Thị Xuân hồi kết cuộc”- năm 1995); Bà Sáu Bình (vở “Cội nguồn”- năm 2005). Bằng khen đặc biệt với các vai Ngọc Hân công chúa (1980), vai Mai Hương (1993), ….
Từ tình yêu nghệ thuật tuồng, NSND Hòa Bình không ngần ngại truyền nghề cho các nghệ sĩ kế cận. Bà trực tiếp giảng dạy 4 khóa diễn viên Tuồng tại Trường Văn hóa Nghệ thuật tỉnh Bình Định, dạy các vai mẫu cho lớp tập huấn nghệ thuật Tuồng toàn quốc tại Đà Nẵng… đạt chất lượng tốt. Nhiều học trò của bà hiện giữ vị trí quan trọng trong các đơn vị nghệ thuật tuồng trên cả nước.
Với năng lực chuyên môn vững vàng, phong cách làm việc chững chạc, NSND Hòa Bình được anh chị em nghệ sỹ tính nhiệm bầu làm Giám đốc Nhà hát Tuồng Đào Tấn. Một công việc mà theo lời cố NSND Võ Sỹ Thừa “ Hòa Bình là một phụ nữ gánh vác sự nghiệp lớn của một Nhà hát có tầm cỡ quốc gia như Nhà hát Tuồng Đào Tấn là thật đáng nể phục…” Trong suốt 18 năm (1991- 2009) với cương vị là người lãnh đạo, NSND Hòa Bình đã chèo lái Nhà hát Tuồng Đào Tấn cập bến vinh quang, thu được nhiều thắng lợi lớn. Đa phần các tiết mục của Nhà hát đi tham dự các Hội diễn, Liên hoan Sân khấu Chuyên nghiệp Toàn quốc đều đạt giải cao. Nhà hát Tuồng Đào Tấn đã vinh dự được nhận các phần thưởng cao quý của Đảng và Nhà nước trao tặng như: Huân chương Lao động hạng Nhất (1993); Huân chương Độc lập hạng Ba (2002) và Huân chương Độc lập hạng Nhì (2012)…. cùng nhiều Bằng khen của Bộ Văn hóa - Thông tin, UBND tỉnh Bình Định. Những thành công đó của Nhà hát Tuồng Đào Tấn hôm nay có sự đóng góp không nhỏ của vị Giám đốc đầy tài năng - NSND Hòa Bình.
NSND Hoà Bình (phải) vai Lan Anh trong tuồng “Hộ sanh đàn”
Ngoài ra, bà còn được bầu làm Đại biểu Quốc hội khóa X, Ủy viên ban thư ký Hội NSSK Việt Nam, thành viên UBMT Tổ quốc Việt Nam tỉnh Bình Định….. Quả thật, NSND Hòa Bình là người phụ nữ thành đạt cả trong nghệ thuật lẫn công tác quản lý. Mặc dù vậy, bà luôn ý thức được để làm một nghệ sĩ thực thụ phải lao tâm khổ tứ vì nghề và làm Giám đốc một Nhà hát nghệ thuật bà lại phải càng cố gắng nhiều hơn nên bà không ngừng học hỏi các thế hệ nghệ sĩ đi trước trong chuyên môn, đồng thời tích cực bổ sung kiến thức xã hội từ nhiều phía giúp bà hoàn thành tốt nhiệm vụ.
Có được thành quả ấy, ngoài sự nổ lực cố gắng của bản thân, NSND Hòa Bình luôn nhận được sự giúp đỡ tận tình của gia đình, bạn bè và đồng nghiệp. Dù ở cương vị nào bà đều dốc lòng với tuồng- con đường gian khổ nhưng đầy vinh quang mà bà đã lựa chọn.
Để ghi nhận những đóng góp của NSND Hòa Bình đối với nghiệp Tổ, trước lúc nghỉ hưu 2 năm, bà đã vinh dự được Nhà nước tặng thưởng “ Huân chương Độc lập hạng Ba” (2006) và danh hiệu nghệ sĩ Nhân Dân (2007). Đó là phần thưởng xứng đáng dành cho NSND Hòa Bình- người phụ nữ tài sắc vẹn toàn và cống hiến hết mình vì tình yêu nghệ thuật dân tộc. Hiện tại, NSND Hoà Bình là Uỷ viên Ban chấp hành Hội Văn học Nghệ thuật tỉnh, Chi hội trưởng Chi hội Sân khấu Bình Định và bà vẫn luôn “cháy hết mình” trong việc “truyền lửa” cho các nghệ sĩ trẻ tiếp nối vốn nghề quý của cha ông.
