Trong dòng chảy của nghệ thuật Tuồng Bình Định – cái nôi của sân khấu truyền thống miền Trung – Nghệ sĩ Nhân dân (NSND) Đặng Minh Ngọc được nhắc đến như một ngọn lửa cháy mãi, bền bỉ và say đắm. Suốt gần nửa thế kỷ gắn bó với nghiệp Tuồng, anh không chỉ là người nghệ sĩ tài năng mà còn là người thầy, người truyền lửa cho bao thế hệ kế cận.
NSND Đặng Minh Ngọc sinh năm 1964 ở xã Cát Trinh, huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định cũ (nay là xã Phù Cát, tỉnh Gia Lai). Lớn lên trên mảnh đất Võ – đất Tuồng, từ thuở nhỏ, Minh Ngọc đã sớm tiếp xúc với câu ca, tiếng trống chầu rộn rã những dịp lễ hội của quê hương. Niềm say mê đặc biệt với sân khấu truyền thống đã thôi thúc anh tham gia vào Đoàn Tuồng Đồng Ấu xã Cát Trinh. Cũng ở đây, nhờ có tư chất thông minh và chịu khó học hỏi, anh đã sớm lĩnh hội những tinh túy của nghệ thuật Tuồng từ người thầy Nhưn Son – một kép hát có tiếng ở Phù Cát.
Chân dung NSND Đặng Minh Ngọc
Năm 1979, Minh Ngọc được cử tham gia và đoạt giải Ba Hội thi tiếng hát hay sân khấu Tuồng không chuyên toàn tỉnh. Những nghệ sĩ Tuồng gạo cội và quản lý thuở ấy của Nhà hát Tuồng Đào Tấn nhìn thấy tiềm năng của anh nên về đến tận nhà động viên chàng thiếu niên đầy tố chất này về Nhà hát để đào tạo, bồi dưỡng. Có tố chất, lại ham học hỏi, Minh Ngọc sớm lĩnh hội những kỹ thuật diễn của lớp thầy Tuồng như: NSND Trương Đình Bôi, NSND Võ Sĩ Thừa, NSƯT Trần Hưng Quang … Anh ngày càng trưởng thành trong nghề với lối diễn sâu chín, sắc sảo, đó là quá trình khổ luyện bền bỉ bằng tất cả đam mê, tình yêu với nghệ thuật Tuồng (Hát bội).
NSND Đặng Minh Ngọc (ở giữa) trong vai Hoàng đế Quang Trung trong vở Trời Nam
Bằng giọng hát vang, kỹ thuật biểu diễn điêu luyện và thần thái hóa thân xuất sắc, NSND Đặng Minh Ngọc đã khắc sâu trong lòng khán giả những vai diễn kinh điển làm nên “thương hiệu” Minh Ngọc: Hoàng đế Quang Trung vở “Trời Nam”, Chu Du vở “Nhị khí Chu Du”, Nguyễn Đồ vở “Bùi Thị Xuân hồi kết cuộc”, Thạch Sanh vở “Thạch Sanh”, Ngô Quyền vở “Đường kiếm Ngô Quyền vương”, Đổng Kim Lân vở “Sơn Hậu”, Triệu Tư Cung vở “Ngọn lửa Hồng Sơn”, Hạng Vũ vở “Mộng Bá Vương”, Đào Duy Từ vở “Đi tìm chân chúa”, Ngô Khởi vở “Chung Vô Diệm”, Lữ Bố vở “Phụng Nghi Đình”, Mai Xuân Thưởng vở “Bông mai đỏ”, Nguyễn Huệ vở “Đêm sáng phương Nam”, Lê Lợi vở “Sao Khuê trời Việt”, Li Sơn Du vở “Cội nguồn”, Lê Đại Cang vở “Quan khiêng võng” … Mỗi vai là một tính cách, một biểu tượng của khí phách, trung hiếu, và nghĩa tình. Anh là gương mặt tài hoa hiếm có của sân khấu Tuồng Bình Định. Với khả năng hóa thân linh hoạt, anh đã đảm nhận nhiều dạng vai khác nhau, từ những vai kép chính oai phong, trung liệt đến những vai phản diện mưu mô, xảo quyệt, thậm chí cả những vai hề dí dỏm, duyên dáng. Ở mỗi nhân vật, anh đều thổi vào đó một sức sống riêng, thể hiện chiều sâu tâm lý và bản lĩnh nghề nghiệp vững vàng. Chính sự đa dạng trong diễn xuất ấy đã làm nên dấu ấn đặc biệt của NSND Đặng Minh Ngọc.
NSND Đặng Minh Ngọc (phải) trong vai Thạch Sanh
Không chỉ là một diễn viên tài hoa, anh còn là người nghệ sĩ tận hiến cho nghề. Anh dành nhiều năm nghiên cứu, truyền dạy, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị Tuồng truyền thống trong thời đại mới. Những lớp tập huấn, buổi tập luyện truyền dạy vai, chuyến lưu diễn xa… đều in đậm dấu chân người nghệ sĩ không mỏi, vẫn hết mình vì đam mê. Ở anh, người ta thấy được tinh thần kỷ luật, lòng yêu nghề và khát vọng truyền ngọn lửa Tuồng cho thế hệ trẻ.
NSND Đặng Minh Ngọc (thứ hai từ trái sang) trong vở tuồng
đề tài hiện đại “Nắng soi dòng suối Păng Pơi”
Với những cống hiến lớn lao cho nền nghệ thuật sân khấu dân tộc, anh được Nhà nước phong tặng danh hiệu cao quý: Nghệ sĩ Ưu tú năm 2001 và Nghệ sĩ Nhân dân năm 2012 – một sự ghi nhận xứng đáng cho người suốt đời giữ lửa Tuồng. Song, hơn cả những danh hiệu, chính tình yêu nghề, lòng say mê và tâm huyết gìn giữ hồn Tuồng mới là “ngọn lửa rực sáng” trong trái tim NSND Đặng Minh Ngọc đến nay.
Ngày nay, khi sân khấu Tuồng (Hát bội) đang đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức của thời đại, NSND Đặng Minh Ngọc vẫn là biểu tượng của tình yêu, bản lĩnh và sự bền bỉ với nghệ thuật truyền thống Bình Định. Anh là minh chứng sống động cho sức sống mãnh liệt của Tuồng đất Võ – nơi mà ngọn lửa nghệ thuật vẫn luôn cháy sáng, soi đường cho bao lớp nghệ sĩ kế thừa tiếp bước, noi theo.
* Thành tích NSND Đặng Minh Ngọc:
- 01 Giải nhất Cuộc thi tài năng trẻ năm 1988.
- 03 Huy chương Vàng (1992, 1993, 1995).
- 01 Huy chương Bạc - Hội diễn sân khấu Tuồng và Ca kịch chuyên nghiệp toàn Quốc năm 1999.
- Huy chương Vàng - Liên hoan SK chuyên nghiệp khu vực miền Trung trong vở “Mộng Bá Vương” năm 2003.
- Huy chương Vàng vai “Ly Sơn Du” vở “Cội nguồn” - Hội diễn sân khấu Tuồng và Ca kịch chuyên nghiệp toàn quốc năm 2005.
- Huy chương Vàng vai “Triệu Khánh Sanh” vở “Diễn Võ Đình” - Liên hoan Sân khấu nghệ thuật Tuồng truyền thống toàn quốc năm 2008.
- Huy chương Vàng vai “Lý Quân Tất” vở “Hồn Việt” - Hội diễn sân khấu Tuồng và Dân ca kịch chuyên nghiệp toàn Quốc năm 2010.
- Huy chương Vàng vai “Nguyễn Huệ” vở “Đêm sáng phương Nam” - Cuộc thi sân khấu Tuồng và Dân ca kịch chuyên nghiệp toàn Quốc năm 2013.
- Huy chương Vàng vai Lê Lợi trong tuồng “Sao Khuê trời Việt” - Liên hoan tác phẩm của tác giả Tống Phước Phổ tại Đà Nẵng năm 2015.
- Huy chương Vàng vai Lê Đại Cang trong tuồng “ Quan khiêng võng” - Liên hoan Tuồng và Dân ca kịch chuyên nghiệp toàn quốc tại Thanh Hoá năm 2019.
