TÌNH YÊU TRÊN SÂN KHẤU TUỒNG (HÁT BỘI)

 Luôn đồng hành cùng cuộc sống, tình yêu trên sân khấu Tuồng cũng muôn hình vạn trạng, đa sắc màu thông qua tấm gương phản chiếu của nghệ thuật. Từ sự chân thành, thủy chung son sắc đến éo le, trắc trở, lợi dụng…. Tất cả tạo nên một “bức tranh” sinh động, hấp dẫn với “hương vị” riêng rất đặc biệt trong mỗi vở diễn.
 Tình yêu giữa người anh hùng áo vải đất Tây Sơn - Nguyễn Huệ và nàng công chúa khuê các xứ Bắc Hà - Ngọc Hân trong tuồng “Anh hùng với giai nhân” là một mối tình trong sáng, chân thành. Họ đã vượt qua ngăn cách về tuổi tác, về không gian, về thân thế để rồi cùng tìm hiểu nhau mà đi tới hòa hợp, hạnh phúc và ngày càng trở nên gắn bó, mặn nồng, tha thiết, vươn tới sự cao thượng và trở thành thiên diễm tình tuyệt đẹp, thắm đượm tình yêu đôi lứa, tiêu biểu trong lịch sử dân tộc Việt Nam.



                                                                   Cảnh vở tuồng "Mặt trời đêm thế kỷ"

Hay mối tình thủy chung, son sắc giữa Hoàng Ngọc và công chúa Mỹ Dung trong tuồng “Nước và tình” cũng là một biểu tượng đẹp về tình yêu lứa đôi. Lợi dụng vua nước Triệu già yếu, tên gian thần Sùng Hải Công lập mưu giết vua, bắt giam hoàng tử Triệu Lân để tiếm ngôi. Nhờ có hoàng tử nước Ô Di - Phi Tiên giúp sức nên Triệu Lân đã thoát nạn. Công chúa Mỹ Dung của nước Triệu trên đường chạy trốn khỏi tên gian thần Sùng Hải Công đã bị cọp vồ và được Hoàng Ngọc cứu mạng. Mối tình sâu nặng giữa hai người bắt đầu từ đây. Họ đã “thề non hẹn biển, kết tóc xe tơ”. Nhưng nghĩ đến thực tại, Mỹ Dung đã trốn đi để lại bức tâm thư nói rõ nước Triệu đang lâm nguy.Với chí nam nhi anh hùng, hai anh em Hoàng Ân - Hoàng Ngọc và Triệu Lân đã đánh tan lũ gian thần, lập lại cơ đồ họ Triệu. Vì lời hẹn ước năm xưa giữa vua hai nước Triệu và Ô Di buộc Mỹ Dung phải kết hôn cùng Phi Tiên.Trên đường về Ô Di quốc, nàng vẫn không quên được mối tình trước đây nên vờ ngã bệnh để giữ trọn lời thề. Trụ quốc Hoàng Ngọc cũng nặng lòng với người xưa, giả làm lương y chữa bệnh cho Mỹ Dung. Tình cảm chân thành, nồng thắm đã đưa hai người đến bên nhau trong sự rộng lượng, vị tha của chàng Hoàng tử Phi Tiên.
Trên sân khấu hát Bội, tình yêu không chỉ bắt nguồn từ sự rung động, cảm mến nhau giữa hai người mà còn có những cuộc tình xuất phát từ sự tính toán hay vì sự an nguy của non sông, xã tắc. Trải qua những lúc gian khó, họ mới dần hiểu, yêu thương nhau và quyết định kết tóc, se duyên trọn đời. Nhân vật Tiết Ưng Long trong trích đoạn tuồng Thần nữ dâng Ngũ Linh Kỳ, lúc cử binh ra trận bị nữ tướng đối phương là Huê Thần Nữ bắt và buộc thuận làm chồng mới thả cho về. Tiết Ưng Long nhận thấy Thần nữ là người có tài, có thể giúp nước thoát nguy nên mới nhận lời. Nhưng chẳng may, khi chàng về thưa lại với mẹ là Phàn Lê Huê, liền bị kết vào tội “tự ý xuất binh và tự ý kết duyên” cho nên truyền gia hình theo luật. Huê Thần Nữ được tin vội đến Pháp đình gặp Phàn Lê Huê xin tha tội nhưng bị bác bỏ. Vì tình yêu tha thiết với Tiết Ứng Long nên Thần Nữ nguyện hiến dâng “Ngũ Linh Kỳ”- một bửu bối có pháp thuật diệt trừ giặc dữ để cứu chàng. Người mẹ nhận thấy hai con thực sự có tình yêu chung thuỷ nên bà đã chấp thuận cho tác hợp vợ chồng.
Thực tế cho thấy, tình yêu muôn màu giữa cuộc sống thường nhật phần nào đã được Sân khấu hát Bội phản ánh dưới nhiều góc độ, nhiều chiều, đem đến cho người xem những cung bậc cảm xúc khác nhau. Nhân vật Hồ Nguyệt Cô trong tuồng “Tiết giao đoạt ngọc” vốn là một con Cáo đã tu luyện ngàn năm mới thành người. Nàng trở thành một thiếu nữ xinh đẹp lại có tài biến hóa thao lược. Chỉ vì ham mê tài sắc, Nguyệt Cô đã say đắm chàng Tiết Giao, là kẻ thù của mình khi xung trận. Không thể cưỡng lại sự cám giỗ của tình ái, Nguyệt Cô đã để Tiết Giao đoạt viên ngọc quý và phải trở lại kiếp Cáo trong sự nuối tiếc đến điên cuồng, uổng công tu luyện ngàn năm. Thông qua câu chuyện chàng Tiết Giao vì mục đích trả thù nhà và nợ nước mà lợi dụng tình yêu của Nguyệt Cô để đoạt được ngọc và đã chiến thắng để Nguyệt Cô ngậm ngùi ôm hận trở về kiếp Cáo là bài học về sự mù quáng trong tình yêu, mất cảnh giác, phải trả giá cả một đời.


                                 
                                                           Cảnh vở tuồng "Cổ miếu vã ca"

Tình yêu trong tuồng “Đông Lộ Địch” lại ẩn chứa một mảng màu khác, đầy hấp dẫn, thú vị nhưng không kém phần éo le, trắc trở. Lộ Địch, Chi Manh là đôi trai tài, gái sắc. Họ yêu nhau và sắp sửa thành hôn.Vì ghanh tỵ chức quyền, Ngô Mặc - cha của Chi Manh đã gây sự và xúc phạm đến Lộ Yết - cha của Lộ Địch bằng một cái tát vào mặt. Bị xúc phạm danh dự đến tột cùng, Lộ Yết đã trao gươm cho con trai là Lộ Địch đi báo thù. Lộ Địch đã giết được Ngô Mặc báo thù cho danh dự cha mình. Trước tình cảnh trớ trêu, với bổn phận làm con, Chi Manh đã viết sớ kêu oan và đến triều đình đòi xử tử Lộ Địch người đã giết cha mình. Trong lúc triều đình đang rối, giặc Mô kéo sang xâm lấn bờ cõi - Vua sai Lộ Địch đi dẹp giặc ngoại xâm. Chàng đã thắng giặc Mô và cả Sanh Sơ người thay mặt cho Chi Manh quyết đấu với chàng. Nhà vua muốn hợp tác cho hai người nên duyên vợ chồng vì cả hai đều vẹn chữ “ Hiếu, Tình”. Nhưng Chi Manh từ chối và xuống tóc đi tu. Nàng cầu mong:
                              Cửa từ bi quy phật pháp
                             Thiện nguyện vì hiếu cảm mà nên.
Mối tình giữa Lía - chàng hiệp sĩ đầu trần, chân đất và nàng Thảo Hương xinh đẹp trong tuồng “Chàng Lía” đã trở thành một bi kịch thật xót xa, cay đắng. Chứng kiến cảnh bọn cường hào, ác bá, quan tham gây cảnh lầm than cho dân chúng, Lía đã tập hợp anh em nghĩa binh dấy lên ngọn cờ khởi nghĩa tại căn cứ Truông Mây. Thế nhưng, chỉ một phút sai lầm của người cầm binh. Chàng đã quá tin tưởng người yêu (Thảo Hương là con gái của Phú gia nổi tiếng Cao Đường và là vợ của  quan Tuần phủ Hoàng Công Đức, cải trang thành vũ nữ, được Lía đưa về sống ở hóc Sấu Truông Mây). Với vẻ đẹp “tuyệt thế mỹ nhân”, Thảo Hương nhanh chóng làm xiêu lòng Lía và được chàng yêu thương, chiều chuộng. Sau ngày hôn lễ, Lía đã vội vui say với người đẹp nên bị quân của Đặng Cường (anh trai Thảo Hương - người đã có mối thù với Lía từ nhỏ) bao vây căn cứ, khiến chàng phải ôm nỗi đau ngàn năm khó rửa:
                             “Rừng Truông Mây ngút ngàn lửa cháy
                              Ngậm ngùi nhìn thành đổ, lũy tan”
                              Lòng đớn đau… quặn thắt can trường
                             …………………………………….
                             Tình yêu không bao giờ có tội
                            (Chỉ có ta mới là người có tội… )
                            Tội của ta vì bởi… “cả tin”
                            Một phút sai lầm của kẻ cầm binh
                           Ta đã đẩy hàng nghìn người vào cái chết!



                                                                         Cảnh vở tuồng "Đông Lộ Địch"

 Thảm cảnh lịch sử đau thương từ cuộc khởi nghĩa Truông Mây đã để lại cho hôm nay và mai sau bài học xương máu, tình yêu và lòng tin cần đặt đúng chỗ, đúng người để tránh những sai lầm không đáng có. Tình yêu cũng không có chỗ cho lòng thù hận và ích kỷ.
Ở một khía cạnh khác, nhân vật Trụ Vương trong tuồng “Phong thần” nổi tiếng là ông Vua ham mê tửu sắc, hoang dâm vô đạo, đã bị thần Nữ Oa trừng phạt, sai Hồ ly tinh  hóa thân thành Tô Đắc Kỷ đến quấy nhiễu, mê hoặc Trụ Vương và bày trò sát hại công thần khiến cả giang sơn nhà Thương điên đảo, xơ xác là bài học lịch sử còn nguyên giá trị trong giai đoạn hiện nay.
Có thể nói, chuyện tình yêu trên sân khấu Tuồng là một trong những đề tài hấp dẫn khán giả với nhiều mảng màu khác nhau rất thú vị. Tuy vậy, tình yêu đôi lứa chân chính có thể vượt qua tất cả những khó khăn, thử thách để trở thành một biểu tượng đẹp và sống mãi với thời gian. Đó là thông điệp mà các tác giả luôn mong muốn gửi đến những người thưởng thức bộ môn nghệ thuật Tuồng độc đáo.