BIỂU TƯỢNG ĐẸP VỀ TÌNH BẠN TRONG TUỒNG "SƠN HẬU"

“Sơn Hậu” là một vở tuồng cổ nổi tiếng, một tác phẩm sân khấu kinh điển, mẫu mực của Việt Nam. Nội dung nêu lên tinh thần chiến đấu anh dũng, bất khuất, tấm gương trung nghĩa, vì nước quên thân của những người anh hùng để giữ gìn non sông, xã tắc. Đồng thời cho chúng ta thấy mối tình bạn chiến đấu cao cả, thủy chung, chân thành của hai nhân vật điển hình Đổng Kim Lân và Khương Linh Tá.
Nhân cơ hội vua Tề băng hà, anh em họ Tạ đứng đầu là tên thái sư gian nịnh Tạ Thiên Lăng mưu tiếm ngôi bằng cách lập "Tiểu giang sơn"(cung điện riêng), cho mời các quan trong triều đến dự tiệc để dò xét thái độ. Biết tin này, Đỗng Kim Lân và Khương Linh Tá (là hai trung thần dưới triều Tề) lập tức cử binh đến đánh phá "Tiểu giang sơn", nhưng trong tình hình nước sôi lửa bỏng, kế hoạch tiến quân của hai người chưa thống nhất nên bị binh mã của Tạ Ôn Đình vây chặt, cả hai phải tạm thời theo họ Tạ. Chúng hạ ngục Thứ Phi đang mang thai chờ ngày hành quyết. Thái giám Lê Tử Trình cũng trá hàng xin được chân giữ tù Thứ phi để tìm phương cứu giải.
 Sau vụ đánh phá "Tiểu giang sơn" bất thành, Đổng Kim Lân và Khương Linh Tá hợp sức dò xét rồi liên kết với thái giám Lê Tử Trình, cứu thoát được mẹ con Thứ phi tạm thời đưa về nhà của Kim Lân ẩn náu.
 Xuất phát từ tấm lòng lo cho cơ ngiệp Tề trào và mong muốn khôi phục lại giang sơn, Kim lân và Linh Tá đã đồng sức đồng lòng, cùng nhau đặt bàn hương án, uống cạn chén rượu và cắt huyết ăn thề:
                                       “Thề tử sinh chứng có đất trời
                                      Cứu nước nhà, chung giọt máu hồng
                                      Trọn tình bạn dù phơi sương trắng
                                      ……………………………………
                                      Tạc đá ghi vàng, sau trước cùng nhau trọn nghĩa
                                      Tan xương nát thịt, mất còn vì nước quên thân”


                                                       Linh Tá (áo đỏ, hàng đầu) trong tuồng "Sơn Hậu"
Khi sự việc che giấu mẹ con Thứ phi tại nhà mình bị tên cai ngục Mao Ất phát hiện, Kim Lân vô cùng lo lắng:                                       “ Trời nỡ nào dứt lối
                                                Ta đành chịu lộ mưu
                                                Quả cơ nghiệp Tề triều
                                                Khó thoát tay Tạ thị”
 Nhưng được sự động viên, khuyên nhủ chân thành của người bạn cùng chí hướng Linh Tá:
                                       “Anh hùng đừng nản chí
                                         Nản chí chẳng anh hùng”
                                       ……………………………………..
                                        “Cậy yêng phò Hoàng tử, Thứ phi
                                        Mau ra chốn Đồng Quan lánh trước”
Kim Lân đã làm theo lời của Linh Tá nhưng anh vẫn còn phân vân vì sợ quân Tạ tặc đuổi theo, không biết liệu tính thế nào. Để bạn bền gan, vững chí, làm tốt sứ mạnh cao cả, phò Thứ phi và Hoàng tử “đi đến nơi, về đến chốn”, Linh Tá đã tỏ thái độ dứt khoát, khảng khái rằng:          
                                        “Ví dù Tạ tặc
                                         Binh mã đuổi theo
                     (Có em đây) Đã có sức giải nghèo
                                        Mặc tay em ngăn cản”
 Nhưng nhìn vào tương quan lực lượng giữa hai bên, quân Tạ tặc đông binh, đông tướng còn bạn mình chỉ có một người một ngựa, Kim Lân không khỏi xót xa và lo lắng cho tính mạng của Linh Tá. Trước thái độ bồn chồn, bất an của người bạn chí cốt, Linh Tá tỏ ra rất lạc quan, quả quyết:
                                                “Sức này dù xô ngã
                                                Yêng đã chạy xa đường
                             (Sống chết đã làm sao đâu yêng. Mà em có chết đi nữa là)
                                                 Miếu trung thần tạc để dường gương
                                                Dù sống thác theo cho kịp bạn”       
Cảm nhận được tấm chân tình, sự trông đợi và tin tưởng của người bằng hữu Khương Linh Tá, Đổng Kim Lân đã vội vàng đưa mẹ con Thứ phi lên đường, còn Linh Tá ở lại cản đường quân giặc, yểm hộ cho Kim Lân. Khi phát hiện Kim Lân đã cứu mẹ con Thứ Phi chạy thoát, tên nịnh thần Tạ Thiên Lăng vô cùng tức giận, liền sai ba anh em Ôn Đình- Lôi Phong - Lôi Nhược đem binh đuổi theo. Lúc ấy, Linh Tá đang đứng trên thành trông thấy, nghĩ đến sự nghiệp sống còn của nhà Tề, nghĩ đến lời thề sinh tử và tình bạn chiến đấu thủy chung nên anh quyết chí chống giặc. Linh Tá đã dũng cảm giao tranh với quân giặc để cản bước chân họ Tạ. Nhưng một mình một ngựa làm sao có thể địch nổi thiên binh vạn mã của anh em Tạ tặc. Linh Tá bị Tạ Ôn Đình dùng miếng “thoái thương lạc mã” lừa nên giục ngựa truy theo và bị gã chém rơi đầu. Tuy Linh Tá chết nhưng tinh thần bất khuất của người anh hùng không chết. Tình bạn chiến đấu cao cả, tử sinh với Kim Lân luôn còn. Anh vẫn cố sức cầm cự và tháp lại đầu tiếp tục chiến đấu để cho Đổng Kim Lân chạy được xa đường. Giữa đêm khuya, rừng vắng, Kim Lân bị lạc đường thì hồn Linh Tá hóa thành ngọn lửa thiêng soi đường cho Kim Lân vượt núi băng rừng để sang vùng căn cứ Sơn Hậu. Trong đêm tối, đằng sau có quân binh Tạ Ôn Đình đang đuổi theo, đằng trước núi giăng trùng điệp, đường gập ghềnh khó đi, trên tay bồng Ấu chúa đang cơn khát sữa, Kim Lân chưa biết xoay xở thế nào thì ngọn đèn của Khương Linh Tá đã kịp thời soi sáng cho Kim Lân cùng ấu chúa bước lần theo:
          Hồn Linh Tá:                  “Yêng hỡi Đổng Kim Lân
                                                Tấc dạ thủy chung
                                                Núi hẻm hang cùng không bỏ bạn
                                                Lời thề sinh tử
                                                Non mòn biển cạn quyết theo nhau
                                                ………………………………………..
                                               Đèn hồng soi sáng
                                                Trên đường sơn Hậu bước lần theo”


                   Linh Tá (phải) hoá ngọn đuốc đưa đường cho Kim Lân (trái) qua đèo trong tuồng "Sơn Hậu"

 Nghe được tiếng gọi từ hồn của người bạn chiến đấu Khương Linh Tá, Kim Lân vô cùng vui mừng và xúc động. Anh đưa tay chụp lấy hồn Linh Tá nhưng thế giới âm - dương cách biệt, hai người chỉ nhìn thấy nhau trong tâm tưởng. Sự xuất hiện của hồn Linh Tá lúc ấy như “vị cứu tinh” soi đường, chỉ lối và tiếp thêm “năng lượng” giúp Đổng Kim Lân và Ấu chúa vượt qua hoàn cảnh khắc nghiệt:
                                      “Nương ngọn đèn tìm lối hóc hang
                                      Day ngọn giáo phát đường gai gốc
                                      ………………………………..
                                       Vin cây chen đá ngại gì
                                      Đèn soi nghĩa khí non ghi cảnh tình”
 Khi Kim Lân đến được vùng Sơn Hậu cũng là lúc trời sáng, tiếng gà gáy vang, hồn Linh Tá biến mất. Dù rất đau buồn, không được “gặp” bạn nữa nhưng vì cơ nghiệp của Tề trào, Kim Lân đã nén nỗi đau, để lại người bạn tri kỷ phía sau và tìm đến miền Sơn Hậu- nơi căn cứ của nghĩa quân để gây dựng lại lực lượng phục thù.
 Ngọn đèn Khương Linh Tá - hiền thân của tình bạn thủy chung đã đưa Đổng Kim Lân vượt qua núi cao, non thẳm trở thành một biểu tượng đẹp về tình bạn thật đáng quý, hiếm có trên đời. Tình bạn chân thành, sắc son, gắn bó, đến chết vẫn còn có nhau của Kim Lân và Linh Tá đã “khắc cốt ghi tâm”, thấm đẫm trong lòng nhân dân qua nhiều thế hệ, đến mức nếu thấy một đôi bạn trẻ kết giao chí thân là người ta ví "hai đứa này như Lân với Tá". Sân khấu luôn đồng hành với cuộc sống là vậy.
 Với hai vai diễn tiêu biểu, mẫu mực Kim Lân - Linh Tá đã làm nên tên tuổi của rất nhiều nghệ sỹ tuồng như NSND Võ Sỹ Thừa, NSND Đinh Quả, NSND Minh Ngọc, NSND Xuân Hợi, NSƯT Văn Vỹ….Trong kế hoạch phục dựng vở tuồng “Sơn Hậu” năm 2018, hai nghệ sỹ trẻ Ngọc Nhân và Thái Phiên được tin tưởng giao hai vai chính Kim Lân - Linh Tá. Thế hệ kế cận đã làm khá tròn vai, gây xúc động cho người xem bởi một biểu tượng tuyệt vời về tình bạn.